İş Güvenliği ve Sağlığı

Uluslararası Çalışma Standartlarına Uyulması Yoluyla Türkiye'de İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi

301 maden işçisinin öldüğü 13 Mayıs 2014 tarihinde Türkiye'deki maden felaketinin ardından, ILO, Türk Hükümeti ve sosyal ortaklar, başta madencilik ve inşaat olmak üzere, Türkiye'de İSG'nin iyileştirilmesi için olası yaklaşımlar konusunda istişarelerde bulunmuştur. Bu istişareler, 16-17 Ekim 2014 tarihlerinde ILO işbirliğiyle Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (AÇSHB) tarafından düzenlenen Ulusal Üçlü Toplantı kapsamında da sürdürülmüş ve ilgili uluslararası çalışma standartları ve ILO'nun denetim organları tarafından yapılan yorumlar doğrultusunda üçlü istişarelerde İSG'nin iyileştirilmesini kolaylaştırmak için ILO'nun teknik destek sağlayacağı konusunda bir anlaşmayla sonuçlanmıştır. Bu çerçevede ILO, Ocak 2015 itibarıyla ILO Türkiye Ofisi vasıtasıyla İSG'ye ilişkin bir teknik destek projesi başlatmış, yürütülmesi için Baş Teknik Danışman ve Ulusal Program Görevlisi atamıştır.

Bu proje, Türkiye'deki İSG koşullarını iyileştirmek için gerekli çabalar üzerine pratik bir yol haritası oluşturmayı ve 22 Aralık 2014'te kabul edilen İSG'ye ilişkin Üçüncü Ulusal Politika ve Eylem Planı’nın gerektiği gibi göz önünde bulundurulmasıyla bu konuda yapılan uluslararası taahhütlere daha iyi uyulmasını sağlamayı amaçlamıştır. Sürdürülebilir değişimi sağlamak için, bu proje kapsamında yapılan çalışmalar ayrıca ILO Sözleşmeleri ile uyumlu ulusal İSG sistemini güçlendirmek için kapsamlı bir teknik işbirliği projesinin oluşturulmasını, iş teftişi yoluyla uygulama mekanizmasının iyileştirilmesini ve Türkiye'de önleyici sağlık ve güvenlik, işyeri uyum kültürünün anaakımlaştırılmasını da içermektedir.

İlk projenin sona ermesinin ardından, ILO Türkiye Ofisi tarafından, başta 187 No’lu Sözleşme'nin yanı sıra 155 No’lu Sözleşmelere uyumlu İSG yönetimine ilişkin olanlar olmak üzere 2015 yılında başlatılan çalışmaların takibine odaklanan başka bir RBSA destekli proje gerçekleştirilmiştir. Yeni onaylanmış 167 ve 176 No’lu ILO Sözleşmeleri'nin yanı sıra 81, 155, 161 No’lu ILO Sözleşmeleri'nin göz önünde bulundurularak, ulusal ortakların İSG hak, görev ve sorumlulukları hakkındaki ulusal standartları kullanmalarına ilişkin bilgi ve kapasitelerinin artırılması için çabalar sürdürülmüştür.

Gerekçe

Geçtiğimiz on yıl boyunca Türkiye, ulusal İSG sisteminde reform sürecine girmiş; diğer belgelerin yanı sıra 2005 yılında Türkiye tarafından onaylanan ILO’nun 155 No'lu İş Sağlığı ve Güvenliği Sözleşmesi'nde (1981) yer alan önleme ve risk değerlendirmeye yönelik ulusal ve işletme düzeyinde gereklere ilişkin uluslararası ve bölgesel standartlarla uyumlu hale getirmiştir. Türkiye ayrıca 2005 yılında 161 No'lu İş Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi'ni (1985) de onaylamış ve 1951’den bu yana 81 No'lu İş Teftişi Sözleşmesi’ne (1945) taraf olmuştur. En son, 2014 yılında Türkiye, 187 No'lu İş Sağlığı ve Güvenliği Geliştirme Çerçeve Sözleşmesi'ni (2006) onaylamıştır. Bu reform süreci, ulusal İSG mevzuatının yeniden şekillendirilmesini kapsamış ve tek başına uygulanan İSG Kanunu’nun (20 Haziran 2012 tarih ve 6331 sayılı) kabul edilmesini de içermiştir. Genel olarak tüm sektörler için geçerli olan bu Kanun, önleme ve risk değerlendirmeye büyük önem atfetmekte ve tüm çalışanlar için ulusal İSG koşullarının sürekli iyileştirilmesini amaçlamaktadır. Kabul edilmesinden bu yana, bir dizi ilgili İSG düzenlemesi revize edilmiş veya güncellenmiştir.

Özellikle 2014 yılında Soma'da 301 madencinin öldüğü yeraltı maden yangını da dahil işyeri kazaları, Türkiye'de gözlerin iş sağlığı ve güvenliğine çevrilmesine neden olmuştur. Başta madencilik ve inşaat sektörleri olmak üzere İSG’nin iyileştirilmesine yönelik ulusal çabaları artırma ihtiyacına yeni bir ivme kazandırmıştır. Bu çabaların bir parçası olarak Türkiye, 23 Mart 2015 tarihinde, 167 No'lu İnşaat İşlerinde Güvenlik ve Sağlık Sözleşmesi (1988) ve 176 No'lu Madenlerde Güvenlik ve Sağlık Sözleşmesi'ni (1995) onaylamıştır.

Çıktılar

Teknik destek (gerçekleştirilen ve başlatılan faaliyetler)
  • 28 Nisan 2015 tarihinde Dünya İSG Günü'nün başta madencilik ve inşaat sektörleri olmak üzere Türkiye'de önleyici sağlık ve güvenlik kültürünün nasıl oluşturulabileceğini görüşecek Ulusal İSG Konseyi üyeleri ve davetli uzmanlarla ile kutlanması.
  • 197 No'lu İş Sağlığı ve Güvenliği Geliştirme Çerçeve Tavsiyesi (2006) ile uyumlu olarak, Türkiye'deki mevcut ulusal İSG sistemini İSG'ye ilişkin bir Ulusal Profil'de haritalayarak İSG'yi iyileştirmeye yönelik yenilenen çabalarla ilgili ilerleme için kıyaslama ölçütü oluşturulması.
  • Türkiye'deki araştırma kurumlarından TEPAV'a “Türkiye'de Madencilik Sektöründe Sözleşmesel Düzenlemeler: Gerçekleşme Biçimleri, Boyutları, Nedenleri, Yasal Nedenleri ve İSG Üzerindeki Etkisi” hakkında büyük bir çalışmanın yaptırılması. Bu çalışmanın sonucu, Temmuz 2015 başında yapılması planlanan üçlü toplantıda görüşülecek ve Eylül ayı başlarında halka açık bir etkinlikte sunulacaktır.
  • Analiz ve çalışmaların yanı sıra yılsonunda yapılacak müteakip toplantının izleyeceği, iş kazaları ve meslek hastalıklarının kayıt altına alınması ve bildirilmesine ilişkin çalıştayların düzenlenmesi.
  • İşçilerin haklarını ve bunları kullanma imkanlarını daha da geliştirmek için yargı ile diyalog kurulması.
  • Ulusal hukuk ve uygulamanın 167 ve 176 No’lu Sözleşmelere uygunluğuna ilişkin çalışmalar yaptırılması.
  • Sunulan ulusal ve uluslararası rehberlik bağlamında gerçekleştirilecek eylemlerin önceliklendirilmesi konusunda ulusal üçlü ortaklarla diyalog yürütülmesi. Şimdiye kadar belirlenen hedef alanlar, iş teftişi ve işçilerin eğitimi.
  • Teknik İşbirliği proje teklifinin hazırlanması: “Başta madencilik ve inşaat sektörleri olmak üzere Türkiye'de İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) ve Çalışma Koşullarının İyileştirilmesi” hakkında AB IPA II projesi İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Operasyonel Programı (İKG OP) başlığı bağlamında oluşturulan Taslak AB Proje Fişi.
Takip projesinde bu faaliyetler, göstergeler aracılığıyla İSG alanındaki ilerlemeleri izleyerek ilgili araçlarla uyumlu İSG'yi yönetme; ilgili verilerin toplanmasına yönelik ulusal sistemi geliştirme çabalarını destekleme; işverenlerin güvenlik kültürü oluşturmada öncü rolü ile ilgili farkındalığı artırma; iş güvenliği uzmanlarının (İGU'lar) ve işyeri hekimleri (İH'ler) rollerini ve işlevlerini açıklığa kavuşturmak; ve İSG kanun ve yönetmeliklerini uygulama konusunda paydaşların işletme düzeyinde kapasitelerinin güçlendirilmesi çalışmalarını içermektedir. Farkındalık yaratma faaliyetleri, hakim ve hukuk eğitimcilerinin genel olarak ILO standartlarının esası özel olarak ise İSG standartları hakkında eğitileceği Türkiye'de ILO ve UÇS hakkında ileri tarihli bir eğitim kursunun düzenlenmesini teşvik etmek amacı ile yargı ve hukuk eğitimcilerini hedef almaktadır. Diğer özel bir hedef de Suriyeli mültecilerdir. İSG eğitim modülleri, ILO'nun “Suriyeli Mültecilerin ve Ev Sahibi Toplulukların Geçim Koşullarını İyileştirme ve İnsana Yakışır İş Fırsatlarını Artırma” Projesi kapsamında düzenlenen mesleki eğitimler sırasında ILO İSG standartlarına uyumlu olarak mültecilerin ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde gözden geçirilmiş ve uyarlanmıştır.

Zaman Çizelgesi