Arka Plan:

Türkiye’de 13 Mayıs 2014 tarihinde yaşanan Soma faciasının ardından, Türkiye Hükümeti ve sosyal ortaklar başta madencilik ve inşaat sektörleri olmak üzere İSG’nin geliştirilmesi yolları konusunda ILO ile bir istişare süreci başlattı. Bu görüşmeler aynı zamanda Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın (ÇSGB) ILO ile birlikte düzenlediği Ulusal Üç Taraflı Toplantı çerçevesine de oturmaktaydı. 16-17 Ekim 2014 tarihinde gerçekleşen toplantıda varılan anlaşma gereğince ILO, ilgili uluslararası çalışma standartları ve ILO denetim organları tarafından belirtilen görüşler doğrultusunda Türkiye’de İSG’nin geliştirilmesi için teknik yardım sağlayacak ve üç taraf arasındaki görüşmelerde kolaylaştırıcı rolü üstlenecekti. ILO bu temelde Ocak 2015 itibarıyla Türkiye ofisinde bir yıllık bir teknik yardım projesi başlattı. Projenin başında bir Baş Teknik Danışman ile Ulusal Program Sorumlusu yer almaktadır.

Proje, Türkiye’deki İSG koşullarının iyileştirilmesi açısından gerekli pratik bir yol haritası hazırlanmasını, 22 Aralık 2014 tarihinde benimsenen İSG Üçüncü Ulusal Politika ve Eylem Planı da dikkate alınarak bu alanda yapılan uluslararası taahhütlere daha fazla uyulmasını hedeflemektedir. Kalıcı bir değişiklik sağlanabilmesi açısından bu öneri kapsamındaki çalışma aynı zamanda kapsamlı bir teknik işbirliği projesinin geliştirilmesini öngörmektedir. Bu proje ulusal İSG sistemini ILO Sözleşmeleri doğrultusunda güçlendirecek, iş teftişi yoluyla uygulama mekanizmasında iyileşmeler sağlayacak ve Türkiye’de önleyici nitelikte bir güvenlik, sağlık ve işyeri kurallarına uyum kültürünün yerleşmesine katkıda bulunacaktır.

Gerekçe

Geçtiğimiz on yıl içinde Türkiye, ulusal İSG sisteminde reform, bu sistemi risk önleme ve değerlendirme açısından gerek ulusal gerekse işyeri düzeyi gerekliliklerle ilgili uluslararası ve bölgesel standartlara uyumlu hale getirme sürecinde yer almıştır. Bu sürecin bir yansıması, ILO’nun 1985 tarih ve 155 sayılı İş Güvenliği ve Sağlığı Sözleşmesi’nin Türkiye tarafından 2005 yılında kabulüdür. Türkiye 2005 yılında ayrıca 1985 tarih ve 161 sayılı İş Sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi’ni de kabul etmiştir ve 1945 tarih ve 81 sayılı İş Teftişi Sözleşmesi’ne 1951 yılından bu yana taraf ülke konumundadır. 2014 yılında ise 2006 tarih ve 187 sayılı İş Güvenliğini ve Sağlığını Geliştirme Çerçeve Sözleşmesi’ni kabul etmiştir. Sözü edilen reform sürecinde İSG’ye ilişkin yasal düzenlemeler gözden geçirilmiş ve ayrı bir İSG yasası kabul edilmiştir (20 Haziran 2012 tarih ve 6331 sayılı yasa). Genel olarak tüm sektörlere uygulanabilir özellikteki bu yasa önlemeye ve risk değerlendirmesine merkezi önem tanımaktadır ve ülkedeki İSG koşullarının tüm çalışanlar için sürekli iyileştirilmesini amaçlamaktadır. Bu yasının kabulünün ardından ilgili bir dizi İSG yönetmeliğinde değişikliklere ya da güncellemelere gidilmiştir.

Soma’da 301 madencinin hayatına mal olan yangın başta olmak üzere geçen yıl meydana gelen iş kazaları Türkiye’de iş güvenliği ve sağlığının ne durumda olduğu sorusuna odaklanılmasını beraberinde getirdi. Böylece, özellikle madencilik ve inşaat sektörlerinde İSG’nin iyileştirilmesine yönelik çabalar yeni bir ivme kazandı. Bu çabaların bir parçası olarak Türkiye 1988 tarih ve 167 sayılı İnşaat İşlerinde Güvenlik ve Sağlık Sözleşmesi ile 1995 tarih ve 176 sayılı Madenlerde Güvenlik ve Sağlık Sözleşmesi’ni 23 Mart 2015 tarihinde kabul etti.

Çıktılar

Teknik yardım (gerçekleştirilen ve başlatılan etkinlikler)
• 28 Nisan 2015’te Dünya İSG Günü’nün ulusal İSG Konseyi üyeleri ve davetli uzmanlarla kutlanarak Türkiye’de özellikle madencilik ve inşaat sektörlerinde önleyici bir güvenlik ve sağlık kültürünün en iyi nasıl yerleştirilebileceğinin tartışılması.
• Türkiye’deki mevcut İSG sistemini, 2006 tarih ve 197 sayılı İş Güvenliğini ve Sağlığını Geliştirme Çerçeve Tavsiye Kararı doğrultusunda bir İSG Ülke Profiline yerleştirerek İSG’nin iyileştirilmesine yönelik yenilenen çabalarda sağlanan ilerlemeyle ilgili bir ölçü oluşturulması.
• TEPAV araştırma kurumuna “Türkiye’de madencilik sektöründe sözleşme düzenlemeleri: Biçimler, kapsam, gerekçeler, hukuksal çerçeve ve İSG üzerindeki etkiler” konusu bir araştırma yaptırılması. Bu araştırmanın sonuçları üç taraflı bir toplantıda ele alınacaktır.
• İş kazaları ve meslek hastalıklarının kaydı ve bildirimi ile ilgili ilk çalıştayın yapılması; ardından yıl sonunda bununla ilgili toplantının gerçekleştirilmesi, analizler ve araştırmalar.
• İşçilerin haklarının ve bu haklardan yararlanma durumlarının geliştirilmesi için yargıyla diyalog kurulması.
• 167 ve 176 sayılı Sözleşmelerin iç hukuk ve uygulamalarla uyumunu inceleyen araştırmalar yaptırılması.
• Sağlanan ulusal ve uluslararası rehberlik bağlamında başlatılacak girişimlerin öncelik sırasına konulması konusunda üç tarafa diyaloğa girilmesi. Bugüne dek belirlenen hedef alanlar, iş teftişi ve işçi eğitimi.

TC proje teklifinin hazırlanması
• EU IPA II İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi Sektörel Operasyonel Program (HRD SOP) kapsamında hazırlanan Taslak AB Proje Fişi proje başlığı “Türkiye’de başta madencilik ve inşaat sektörü olmak üzere iş güvenliği ve sağlığı ve işyeri koşullarının iyileştirilmesi”.

Takvim

a) Teknik yardım (Şubat-Ekim 2015): Çalıştaylar, toplantılar, açılışlar ve araştırmalar.
b) Tİ proje önerisinin hazırlanması ve donörün belirlenmesi (Ağustos 2015-Ocak 2016).