Tăng cường cơ hội việc làm cho người khuyết tật vì lợi ích mỗi người
Việt Nam mất đi 3% GDP (tổng sản phẩm quốc nội) mỗi năm vì thị trường lao động hạn chế tiếp nhận người khuyết tật. Nhân Ngày Người Khuyết Tật Quốc tế 3/12, Tổ chức Lao động Quốc tế kêu gọi cần có những chính sách hiệu quả giúp người khuyết tật tham gia nhiều hơn vào thị trường vì lợi ích của mỗi người và của toàn xã hội. Trần Quỳnh Hoa, Văn phòng ILO tại Việt Nam
HÀ NỘI – Ngô Thị Kim Oanh không còn tin vào may mắn. Chị quyết định thôi không tiếp tục xin việc nữa sau 4 năm cố gắng trong vô vọng và chấp nhận sống dựa vào bố mẹ già ở huyện Thường Tín, Hà Nội.
Mặc dù sở hữu một nền tảng giáo dục vững chắc, người phụ nữ 38 tuổi này không thể chịu đựng được những cái nhìn phân biệt đối xử của các nhà tuyển dụng chỉ vì chị gặp khó khăn trong việc đi lại do căn bệnh bại não mà chị mắc từ bé.
“Mình luôn phải gọi điện hỏi trước xem họ có tuyển người khuyết tật không và họ nói là có,” chị tâm sự. “Thế nhưng khi mình cầm hồ sơ đến nộp, họ nhìn mình như người hành tinh khác, có nơi còn không cho mình vào.”
Vài năm sau khi tốt nghiệp Đại học Ngoại ngữ Hà Nội và bươn chải tìm việc, chị Oanh được tuyển vào làm việc ở một vài tổ chức phi chính phủ nước ngoài dưới dạng hợp đồng ngắn hạn để giúp đỡ những người khuyết tật khác. Thế nhưng, các dự án này đã kết thúc từ năm 2008, khiến chị lại rơi vào tình trạng thất nghiệp.
Với chị, cũng như 15% dân số Việt Nam là người khuyết tật, việc làm dường như là một giấc mơ quá sức đối với họ mặc dù họ vẫn có khả năng làm việc.
Theo Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), Việt Nam mất khoảng 3% GDP (tổng sản phẩm quốc nội) mỗi năm do thị trường lao động hạn chế tiếp nhận người khuyết tật.
ILO hiện đang hợp tác với tổ chức Irish Aid nhằm tăng cường khả năng việc làm cho nhóm lao động yếu thế này trong khuôn khổ dự án hơn 250.000 USD thực hiện trong năm 2012-13.
Chuyên gia đầu ngành về khuyết tật của ILO tại Geneva, Barbara Murray, cho biết: “Rất cần phải rỡ bỏ mọi rào cản đối với người khuyết tật. Điều đó không chỉ giúp ích những cá nhân đó và gia đình của họ mà còn mang lại lợi ích cho cộng đồng và xã hội.”
Công ước quốc tế về Quyền của Người Khuyết tật thừa nhận rằng khuyết tật là một khái niệm mới và rằng khuyết tật là kết quả của sự tương tác giữa những người có khiếm khuyết và những rào cản về thái độ và môi trường mà ở đó hạn chế sự tham gia đầy đủ và có hiệu quả vào các hoạt động trên cơ sở bình đẳng với các thành viên khác trong xã hội.
Theo bà Murray, người khuyết tật luôn cố gắng thể hiện khát vọng làm việc và năng lực làm việc để đóng góp một cách hiệu quả cho thị trường lao động. Thế nhưng, rất nhiều người trong số họ gặp rào cản và không thể thực hiện được điều này, khiến họ rơi vào tình trạng thất nghiệp và thiếu việc làm.
Ở Việt Nam, rất ít người khuyết tật có việc làm và thu nhập ổn định, rất nhiều người vẫn phải làm những công việc phi chính thức. So với các nhóm lao động khác, tỷ lệ thất nghiệp ở nhóm khuyết tật cao hơn nhiều, lên tới 30%.
“Đây quả thật là một sự lãng phí nguồn lực,” bà Murray nhận định.
Theo Nguyễn Tuấn Linh, một người khiếm thính 37 tuổi, với Luật Người Khuyết Tật, Nhà nước chủ trương giúp đỡ và tạo điều kiện để người khuyết tật có thể hòa nhập với cộng đồng và xã hội, nhưng địa phương và cấp dưới lại nghĩ và làm khác.
Chị Oanh cũng đồng tình và cho rằng các cơ quan cấp xã, huyện chưa hiểu về khuyết tật.
Chị phản ánh: “Người ta chỉ nhìn người khuyết tật từ bên ngoài mà không tìm hiểu khả năng làm việc thực sự của họ.”
Việc người khuyết tật bị hạn chế tham gia thị trường lao động khiến cuộc sống của họ và gia đình rất khó khăn. Theo Tổng Điều tra Dân số và Nhà ở 2009, cứ mỗi 4 gia đình có người khuyết tật, một gia đình sống dưới mức nghèo khổ.
Anh Linh cho rằng chính những hạn chế về tiếp cận giáo dục và đào tạo đã khiến người khuyết tật khó tìm việc.
Là người khiếm thính duy nhất ở phía Bắc có bằng cao đẳng sư phạm, người đàn ông quê Hải Phòng này hiện đang là giáo viên cho các học sinh điếc lớp 7 và lớp 8 tại trường Cao đẳng Sư phạm Trung ương. Nhưng anh nhớ lại quá trình học tập của mình “thực sự vất vả bởi những người bình thường cố gắng một thì chúng tôi phải cố gắng gấp 3 đến 5 lần họ”. Anh tốt nghiệp trung học phổ thông năm 26 tuổi và mới nhận bằng cao đẳng tháng 8/2012.
Theo Quỹ dân số Liên hợp quốc, tỷ lệ biết chữ của người khuyết tật Việt Nam chỉ ở mức 73% ở khu vực thành thị và 63% ở khu vực nông thôn, thấp hơn nhiều so với tỷ lệ chung của toàn quốc (95%).
Phó chủ tịch Hội Người Điếc Hà Nội, Vũ Thùy Linh, khuyến nghị cần phát triển chương trình riêng và học liệu cho trẻ em khuyết tật, giúp các em có thể sớm bắt đầu tiếp cận với giáo dục và phát triển kịp với các em nhỏ bình thường.
Theo chuyên gia của ILO Barbara Murray, để giúp người khuyết tật ở Việt Nam có thêm nhiều việc làm tốt hơn, cần thực hiện đồng thời nhiều biện pháp.
Bà nói: “Khi lên kế hoạch và trước khi đưa ra các biện pháp, cần tham khảo ý kiến của các bên, đặc biệt là chủ lao động và đại diện người khuyết tật, công đoàn và những người cung cấp dịch vụ.”
Một bước quan trọng đầu tiên là phải đưa ra pháp luật và chính sách ủng hộ các cơ hội việc làm cho người khuyết tật và các chính sách đó phải được thực hiện hiệu quả.
Theo bà Murray, người khuyết tật cần được đào tạo các kỹ năng mà thị trường lao động đòi hỏi và cần được hỗ trợ khi tìm việc. Trong khi đó, cần khuyến khích chủ lao động tạo cơ hội và môi trường làm việc để người khuyết tật có thể có và làm được việc.
Bà cũng nói thêm: “Và dĩ nhiên, khi những người khuyết tật muốn tự mở doanh nghiệp riêng, họ cần được giúp đỡ bằng các kỹ năng kinh doanh và tiếp cận các dịch vụ phát triển kinh doanh.”
Tuy nhiên, theo chị Oanh, điều quan trọng nhất với những người khuyết tật như chị chính là được xã hội tin tưởng và tạo cơ hội. “Đã đến lúc thay đổi thái độ của xã hội đối với người khuyết tật!” chị nói.
Nhân Ngày Người Khuyết Tật Quốc tế 3/12, ILO, Đại sứ quán Ireland và tổ chức Irish AIDS công bố tài trợ 6 học bổng nghiên cứu trị giá gần 6.000 USD cho sinh viên trường Đại học Luật Hà Nội. Các suất học bổng này sẽ hỗ trợ các nghiên cứu đại học và sau đại học về Luật Người Khuyết Tật và việc thực hiện luật từ năm 2013.
ILO và các đối tác đồng thời cũng đã hỗ trợ việc giảng dạy Luật khuyết tật từ đầu năm 2012 và sẽ tiếp tục công việc này trong năm tới với tổng trị giá 10.000 USD.
Mặc dù sở hữu một nền tảng giáo dục vững chắc, người phụ nữ 38 tuổi này không thể chịu đựng được những cái nhìn phân biệt đối xử của các nhà tuyển dụng chỉ vì chị gặp khó khăn trong việc đi lại do căn bệnh bại não mà chị mắc từ bé.
“Mình luôn phải gọi điện hỏi trước xem họ có tuyển người khuyết tật không và họ nói là có,” chị tâm sự. “Thế nhưng khi mình cầm hồ sơ đến nộp, họ nhìn mình như người hành tinh khác, có nơi còn không cho mình vào.”
Vài năm sau khi tốt nghiệp Đại học Ngoại ngữ Hà Nội và bươn chải tìm việc, chị Oanh được tuyển vào làm việc ở một vài tổ chức phi chính phủ nước ngoài dưới dạng hợp đồng ngắn hạn để giúp đỡ những người khuyết tật khác. Thế nhưng, các dự án này đã kết thúc từ năm 2008, khiến chị lại rơi vào tình trạng thất nghiệp.
Với chị, cũng như 15% dân số Việt Nam là người khuyết tật, việc làm dường như là một giấc mơ quá sức đối với họ mặc dù họ vẫn có khả năng làm việc.
Theo Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), Việt Nam mất khoảng 3% GDP (tổng sản phẩm quốc nội) mỗi năm do thị trường lao động hạn chế tiếp nhận người khuyết tật.
ILO hiện đang hợp tác với tổ chức Irish Aid nhằm tăng cường khả năng việc làm cho nhóm lao động yếu thế này trong khuôn khổ dự án hơn 250.000 USD thực hiện trong năm 2012-13.
Chuyên gia đầu ngành về khuyết tật của ILO tại Geneva, Barbara Murray, cho biết: “Rất cần phải rỡ bỏ mọi rào cản đối với người khuyết tật. Điều đó không chỉ giúp ích những cá nhân đó và gia đình của họ mà còn mang lại lợi ích cho cộng đồng và xã hội.”
Công ước quốc tế về Quyền của Người Khuyết tật thừa nhận rằng khuyết tật là một khái niệm mới và rằng khuyết tật là kết quả của sự tương tác giữa những người có khiếm khuyết và những rào cản về thái độ và môi trường mà ở đó hạn chế sự tham gia đầy đủ và có hiệu quả vào các hoạt động trên cơ sở bình đẳng với các thành viên khác trong xã hội.
Theo bà Murray, người khuyết tật luôn cố gắng thể hiện khát vọng làm việc và năng lực làm việc để đóng góp một cách hiệu quả cho thị trường lao động. Thế nhưng, rất nhiều người trong số họ gặp rào cản và không thể thực hiện được điều này, khiến họ rơi vào tình trạng thất nghiệp và thiếu việc làm.
Ở Việt Nam, rất ít người khuyết tật có việc làm và thu nhập ổn định, rất nhiều người vẫn phải làm những công việc phi chính thức. So với các nhóm lao động khác, tỷ lệ thất nghiệp ở nhóm khuyết tật cao hơn nhiều, lên tới 30%.
“Đây quả thật là một sự lãng phí nguồn lực,” bà Murray nhận định.
Theo Nguyễn Tuấn Linh, một người khiếm thính 37 tuổi, với Luật Người Khuyết Tật, Nhà nước chủ trương giúp đỡ và tạo điều kiện để người khuyết tật có thể hòa nhập với cộng đồng và xã hội, nhưng địa phương và cấp dưới lại nghĩ và làm khác.
Chị Oanh cũng đồng tình và cho rằng các cơ quan cấp xã, huyện chưa hiểu về khuyết tật.
Chị phản ánh: “Người ta chỉ nhìn người khuyết tật từ bên ngoài mà không tìm hiểu khả năng làm việc thực sự của họ.”
Việc người khuyết tật bị hạn chế tham gia thị trường lao động khiến cuộc sống của họ và gia đình rất khó khăn. Theo Tổng Điều tra Dân số và Nhà ở 2009, cứ mỗi 4 gia đình có người khuyết tật, một gia đình sống dưới mức nghèo khổ.
Anh Linh cho rằng chính những hạn chế về tiếp cận giáo dục và đào tạo đã khiến người khuyết tật khó tìm việc.
Là người khiếm thính duy nhất ở phía Bắc có bằng cao đẳng sư phạm, người đàn ông quê Hải Phòng này hiện đang là giáo viên cho các học sinh điếc lớp 7 và lớp 8 tại trường Cao đẳng Sư phạm Trung ương. Nhưng anh nhớ lại quá trình học tập của mình “thực sự vất vả bởi những người bình thường cố gắng một thì chúng tôi phải cố gắng gấp 3 đến 5 lần họ”. Anh tốt nghiệp trung học phổ thông năm 26 tuổi và mới nhận bằng cao đẳng tháng 8/2012.
Theo Quỹ dân số Liên hợp quốc, tỷ lệ biết chữ của người khuyết tật Việt Nam chỉ ở mức 73% ở khu vực thành thị và 63% ở khu vực nông thôn, thấp hơn nhiều so với tỷ lệ chung của toàn quốc (95%).
Phó chủ tịch Hội Người Điếc Hà Nội, Vũ Thùy Linh, khuyến nghị cần phát triển chương trình riêng và học liệu cho trẻ em khuyết tật, giúp các em có thể sớm bắt đầu tiếp cận với giáo dục và phát triển kịp với các em nhỏ bình thường.
Theo chuyên gia của ILO Barbara Murray, để giúp người khuyết tật ở Việt Nam có thêm nhiều việc làm tốt hơn, cần thực hiện đồng thời nhiều biện pháp.
Bà nói: “Khi lên kế hoạch và trước khi đưa ra các biện pháp, cần tham khảo ý kiến của các bên, đặc biệt là chủ lao động và đại diện người khuyết tật, công đoàn và những người cung cấp dịch vụ.”
Một bước quan trọng đầu tiên là phải đưa ra pháp luật và chính sách ủng hộ các cơ hội việc làm cho người khuyết tật và các chính sách đó phải được thực hiện hiệu quả.
Theo bà Murray, người khuyết tật cần được đào tạo các kỹ năng mà thị trường lao động đòi hỏi và cần được hỗ trợ khi tìm việc. Trong khi đó, cần khuyến khích chủ lao động tạo cơ hội và môi trường làm việc để người khuyết tật có thể có và làm được việc.
Bà cũng nói thêm: “Và dĩ nhiên, khi những người khuyết tật muốn tự mở doanh nghiệp riêng, họ cần được giúp đỡ bằng các kỹ năng kinh doanh và tiếp cận các dịch vụ phát triển kinh doanh.”
Tuy nhiên, theo chị Oanh, điều quan trọng nhất với những người khuyết tật như chị chính là được xã hội tin tưởng và tạo cơ hội. “Đã đến lúc thay đổi thái độ của xã hội đối với người khuyết tật!” chị nói.
Nhân Ngày Người Khuyết Tật Quốc tế 3/12, ILO, Đại sứ quán Ireland và tổ chức Irish AIDS công bố tài trợ 6 học bổng nghiên cứu trị giá gần 6.000 USD cho sinh viên trường Đại học Luật Hà Nội. Các suất học bổng này sẽ hỗ trợ các nghiên cứu đại học và sau đại học về Luật Người Khuyết Tật và việc thực hiện luật từ năm 2013.
ILO và các đối tác đồng thời cũng đã hỗ trợ việc giảng dạy Luật khuyết tật từ đầu năm 2012 và sẽ tiếp tục công việc này trong năm tới với tổng trị giá 10.000 USD.